Όταν ζεις μ’ έναν χρήστη…
Παρακαλάς, θυμώνεις, παλεύεις, απελπίζεσαι, ξαναψάχνεις λύσεις, κάνεις υπομονή, ανυπομονείς, απαιτείς, απειλείς, κλαις, φωνάζεις, πονάς.
Αυτή την κατάσταση γνωρίζουν πολύ καλά όσοι μοιράζουν τη ζωή τους με άνθρωπο εξαρτημένο από ναρκωτικά. Μητέρες και πατεράδες, σύζυγοι και αδέλφια, μερικές φορές τα ίδια τους παιδιά από τη δική τους οπτική γωνία, απ’ τη δική τους θέση στο οικογενειακό σύστημα βιώνουν τις συνέπειες της καταστροφικής συνήθειας του χρήστη. Χρησιμοποιούν κάθε τρόπο που γνωρίζουν για να πείσουν τον εξαρτημένο να σταματήσει τα ναρκωτικά. Συχνά ακολουθούν τις μεθόδους που προτείνει ο ίδιος ο χρήστης ως «ειδικός». Όμως συνήθως, αργά ή γρήγορα, ακολουθούν αποτυχία και απογοήτευση, οι οποίες γεννάνε θυμό και φόβο, και η πάλη ξαναρχίζει.
Με ποιόν ή με τι παλεύει μια μητέρα, μια/ένας σύζυγος, ένας αδερφός ή άλλος κοντινός στον χρήστη άνθρωπος; Με τον εξαρτημένο; Με τις παρέες του; Με τα ναρκωτικά; Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε, ποιος είναι ο εχθρός και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί, αλλιώς ρισκάρουμε να επιλέξουμε λάθος στόχο, αφήνοντας ανέγγιχτη την πηγή του προβλήματος και να εξαντλήσουμε τις δυνάμεις μας χωρίς να φτάσουμε σε κάποιο αποτέλεσμα.
Όταν ένας άνθρωπος μπαίνει στον κύκλο της εξάρτησης από κάποια ναρκωτική ουσία, συχνά δεν αντιλαμβάνεται το κίνδυνο, πιστεύοντας ότι τα έχει όλα «υπό έλεγχο». Παρόλο που η ανάγκη για τη χρήση εμφανίζεται όλο και πιο συχνά, αρχίζοντας να παίρνει βασική θέση ανάμεσα στις καθημερινές προτεραιότητες του χρήστη, το περιβάλλον του τον αφήνει να πιστεύει πως καταφέρνει να την κρύβει ή να την ελέγχει. Οι «καθαροί» του φίλοι, βλέποντας αλλαγές στην συμπεριφορά του και πιθανά έχοντας αρχίσει να υποψιάζονται κάτι, απομακρύνονται σιωπηλά, με ή χωρίς δικαιολογίες. Οι δάσκαλοι στο σχολείο δεν ασχολούνται πολύ με τις απουσίες ή τους χαμηλούς βαθμούς του, συνδέοντάς τους με την κακή συμπεριφορά και όχι με τα προβλήματα που μπορεί να έχει (ίσως κάποιους βολεύει κιόλας, όταν δεν είναι παρόν στην τάξη και δεν ενοχλεί). Ο εργοδότης που βλέπει την ασυνέπειά του, του δίνει ακόμα ευκαιρίες για λίγο διάστημα και στην συνέχεια τον απολύει, με περιορισμένες εξηγήσεις. Η σύλληψη από την αστυνομία εκλαμβάνεται ως κακή τύχη. Για όλα τα προβλήματα που εμφανίζονται στη ζωή του χρήστη εκείνος έχει εξηγήσεις, σχεδόν ποτέ όμως δεν τα συνδέει άμεσα με τη χρήση. Σπάνια υπάρχει άνθρωπος στο περιβάλλον του που θα του μιλήσει ανοικτά γι’ αυτό που βλέπει, για την αλλαγμένη κατάστασή του και την συμπεριφορά, για την χρήση που μπήκε στη ζωή του και προκαλεί καταστροφή και για την ανάγκη να τη σταματήσει. Γιατί; Επειδή είναι θέμα που πολλούς φοβίζει…
Η οικογένεια έχει ιδιαίτερη θέση όσον αφορά τον τρόπο, με τον οποίο ανακαλύπτει και αντιμετωπίζει την χρήση. Οι ισχυροί συναισθηματικοί δεσμοί κάνουν τα μέλη μιας οικογένειας να «προστατεύουν» ο ένας τον άλλον, αλλά και να «προστατεύονται» από το να χάσουν την ισορροπία μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Γι’ αυτό, από τη μία πλευρά ένας χρήστης αποφεύγει με οποιοδήποτε τρόπο η οικογένεια να μάθει για τη χρήση, μέχρι την στιγμή που του είναι πια αδύνατο να το κρατάει μυστικό. Από την άλλη, τα υγιή μέλη της οικογένειας αργούν να καταλάβουν ότι κάτι συμβαίνει, γιατί αρχικά ψάχνουν απλές και «κοινωνικά αποδεκτές» εξηγήσεις για την αλλαγμένη συμπεριφορά του. Όταν τελικά δεν μπορούν να αρνηθούν το γεγονός, έχουν την τάση να το κρύβουν από το έξω περιβάλλον, προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα με τις δικές τους δυνάμεις (παίρνοντας άδεια απ’ τις δουλειές, μένοντας μαζί στο σπίτι ή φεύγοντας μακριά απ’ τον τόπο που μένουν) ή πληρώνοντας μεγάλα ποσά στα ιδιωτικά προστατευμένα πλαίσια, που θα πάρουν φάρμακα κι έτσι θα σταματήσουν τη χρήση. Η άγνοια για το πρόβλημα εξάρτησης, ο φόβος της αποκάλυψης, η εμπιστοσύνη (αν και μειωμένη) στο «δικό τους παιδί/σύζυγο/αδελφό κλπ» και η ανάγκη να ξεπεραστεί γρήγορα και να ξεχαστεί το πρόβλημα οδηγούν στην υποτίμηση της ψυχολογικής εξάρτησης και της αναγνώρισης ότι η θεραπεία είναι απαραίτητη. Όταν όμως η πηγή της εξάρτησης δεν θεραπεύεται, είναι θέμα χρόνου να ξαναεμφανιστεί. Και όταν αυτό συμβαίνει, η αντιμετώπιση της χρήσης και του εξαρτημένου μέλους γίνεται όλο και πιο δύσκολη, λόγω συναισθηματικού βάρους, ψυχολογικής, σωματικής και οικονομικής εξάντλησης και πιο ισχυρής ανάγκης του χρήστη για ναρκωτικά.
Οι οικογένειες μεταναστών συχνά δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο στην αντιμετώπιση εξάρτησης κάποιου μέλους τους. Αν οι γονείς φεύγουν σε άλλη χώρα, αφήνοντας τα παιδιά να ολοκληρώσουν το σχολείο ή για άλλους λόγους, αργούν από μακριά να καταλάβουν τις αλλαγές στις παρέες τους, στον τρόπο ζωής. Αλλά κι όταν μεταναστεύουν μαζί με τα παιδιά, η ανάγκη να δουλεύουν μέρα-νύχτα πάλι δεν τους αφήνει χρόνο για να είναι κοντά τους στην δύσκολη περίοδο προσαρμογής. Η εφηβική ηλικία, που από μόνη της είναι κρίσιμη, κάνει τα παιδιά εξαιρετικά ευαίσθητα στις αλλαγές που συμβαίνουν στον εαυτό τους (σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές, που συνοδεύουν την σεξουαλική ωρίμανση) και στον γύρω τους κόσμο (αλλαγή περιβάλλοντος, αλλαγές μέσα στην οικογένεια, κοινωνικές κρίσεις κλπ.). Όλες αυτές οι συνθήκες τους κάνουν πιο ευάλωτους ώστε να έρθουν σε επαφή με εξαρτησιογόνες ουσίες που προσφέρουν «μαγικές λύσεις» στις δύσκολες στιγμές.
Άλλη μια δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες μεταναστών, προσπαθώντας να βρουν λύση για το ήδη υπάρχον πρόβλημα, αφορά την έλλειψη πληροφορίας, πού μπορούν ν’ απευθυνθούν για βοήθεια. Η έλλειψη χαρτιών και ασφάλειας, η χαμηλή ικανότητα για επικοινωνία στη γλώσσα της χώρας που μένουν, η ελάχιστη γνώση για το σύστημα υγείας και τους οργανισμούς που βοηθάνε εξαρτημένους, γίνονται εμπόδια στο δρόμο για τη θεραπεία.
Εδώ και οκτώ χρόνια λειτουργεί στο κέντρο της Αθήνας η θεραπευτική μονάδα ΚΕΘΕΑ MOSAIC, που προσφέρει δωρεάν βοήθεια σε εξαρτημένους μετανάστες και πρόσφυγες και στις οικογένειές τους. Η πολυπολιτισμική επαγγελματική ομάδα του MOSAIC έχει εμπειρία να στηρίζει ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, με διαφορετικό επίπεδο ελληνικής γλώσσας. Τα μέλη του MOSAIC, που μας εμπιστεύτηκαν, και αποφάσισαν να κάνουν τη θεραπεία που τους προτείναμε, έχουν καταφέρει ν’ αλλάξουν οριστικά τη ζωή τους. Πιστεύουμε, πως ο καθένας μπορεί να το καταφέρει.
Η εμπειρία μας λέει επίσης, ότι η εμπλοκή των κοντινών σε εξαρτημένο άτομο ανθρώπων στις θεραπευτικές διαδικασίες με οικογενειακό σύμβουλο βοηθάνε σε μεγάλο βαθμό τον χρήστη να νιώσει ασφάλεια, να εμπιστευτεί, να πάρει την απόφαση για αλλαγή και να ξεκινήσει τη θεραπεία. Αυτό συμβαίνει, διότι παίρνοντας στήριξη οι ίδιοι, μαθαίνοντας περισσότερα πράγματα για εξάρτηση και αλλάζοντας τη στάση τους απέναντι στο εξαρτημένο μέλος, γίνονται σύμμαχοι μ’ εκείνο για καθαρή από ουσίες ζωή.
Η πόρτες του ΚΕΘΕΑ MOSAIC είναι ανοικτές 5 μέρες την εβδομάδα για όσους ψάχνουν βοήθεια, ενδιαφέρονται για τους κοντινούς τους ανθρώπους που η ζωή τους παγιδεύτηκε στα ναρκωτικά. Επικοινωνήστε μαζί μας στο τηλ. 2108256944. Βρισκόμαστε στην περιοχή του Αγ. Παντελεήμονα, στη διεύθυνση Μαγνησίας 28 & Ζολιώτη 2.
΄Tατιάνα Ροντιόνοβα, ψυχολόγος,
Οικογενειακή Σύμβουλος του ΚΕΘΕΑ MOSAIC
